Efekt motyla

           

      Jeśli coś robimy, zazwyczaj chcemy, żeby efekty tego były zamierzone i wiadome. Lecz świat nie jest przejrzysty i znany do końca ani kontrolowany, więc są też efekty niezamierzone i nieznane. Wyniki odstają od intencji. Czyli: Robiąc coś, jednocześnie robimy coś innego.

            Sztuką jest rozumienie, co jeszcze robimy, jeśli coś robimy. A może nie jest to sztuka, tylko ślepy traf. Skutki zamierzone tworzymy własnym wysiłkiem, a niezamierzone – pojawiają się same. A potem wysilamy się znów, żeby z tymi niezamierzonymi coś zrobić. Bo często jest to nie to, co miało być, albo coś czego nie uwzględniliśmy w rachunkach. Przeliczamy. Przecież 2 razy 2  to 4. Nie, to 4,3. Liczymy znów. Wychodzi 4,7. I tak się to toczy.

            Nie chodzi o to, że coś nam się nie udaje. Odwrotnie, istotą naszych działań jest to, że udaje się nam zbyt dużo. W świecie nie ma prostych zależności typu A powoduje B. Inaczej: A powoduje B,C, D – a czasem cały alfabet, ba, tekst napisany tym alfabetem. Tego nie przewidzieliśmy: i nie jest to nasz błąd, pomyłka. To zasada naszych działań. Życie to polowanie w nocy. Widzimy parę świecących oczu, strzelamy. Jak się rozjaśni, widzimy, że trafiliśmy wilka, a dodatkowo jeszcze naszego kolegę myśliwego, który stał z tyłu. I nie był to tragiczny przypadek. Zawsze ktoś lub coś stoi z tyłu, w tle i widzimy to dopiero później. Za późno.

            Świat jest bardzo wrażliwy na nasze działania. Jesteśmy jak muchy, którym się wydaje, że tylko lekko potrąciły pajęczynę. A nagle wychodzi skądś pająk i zaprasza nas na kolację.

            Wśród specjalistów od teorii złożoności i chaosu popularne jest twierdzenie, że trzepot skrzydeł motyla może wywołać huragan na drugim kontynencie. Motyle to my. Urocze, beztroskie istoty. Machające skrzydełkami i bawiące się wśród kwiatów. A potem się pojawia: czasem huragan, czasem więcej słońca, czasem...  najczęściej coś innego. Co? Tego najmądrzejsze motyle nie wiedzą. Motyle żyją tu i teraz. Przewidywanie przyszłości nie jest ich mocną stroną. Motyl, robiąc coś, robi coś innego, choć nigdy nie wie co. A – powtarzam – motyle to my.

            ***