Odwaga

Myślenie, które jest twórcze, skuteczne, to takie, które "popycha coś do przodu", zmienia świat na lepsze. Mam nadzieję, że na lepsze. Przynajmniej co jakiś czas się tak zdarza. Takie myślenie oszczędza ludziom wysiłku, cierpienia, daje satysfakcję, zdrowie, dobrobyt, buduje nam lepszy świat. Chyba jest takie myślenie? Jeśli nie, to lepiej sobie w łeb strzelić, zamiast myśleć. A jeśli jest, to - jak obserwuję, musi mieć dwa warunki:

1. prawo do popełniania wszelkich możliwych błędów

2. brak obaw przed jakąkolwiek krytyką.

Warunek pierwszy spełnić bardzo łatwo: myślenie składa się w prawie 100 procentach z błędów, więc tu nie ma problemu, błędy popełniamy spontanicznie i swobodnie, bez wysiłku. Trafienie w myśleniu na jakąś ideę, która „zmieni świat”, jest z pewnością mniej prawdopodobne niż wygrana w totolotku. Ilu ludzi na świecie myślało? Optymistycznie: miliardy. Ilu z nich stworzyło jakąkolwiek ideę, która wyraźnie zmieniła świat? Optymistycznie: dziesięciu? Dwudziestu?  Z tego – ilu zmieniło świat na lepsze? Więc: nie martwmy się o błędy. Popełniamy je naturalnie, jakbyśmy oddychali: wdychamy informacje, wydychamy błędy. Jak to było? „Błądzić jest rzeczą ludzką. Wybaczać błędy, rzeczą boską.”

Gorzej z drugim warunkiem: strach przed krytyką to też cecha prawie stu procent tych, którzy myślą. Żeby myśleć, trzeba spodziewać się krytyki każdego błędu, jaki popełnimy. (bogowie wybaczają, ludzie nigdy). A i krytyki tej rzadkiej myśli, która nie jest błędem - też. W końcu, nikt nie wie, że to myśl cenna. Lepiej skrytykować, na wszelki wypadek. Krytycy nie wiedzą, czy krytykują błąd, czy myśl genialną. Czynią tylko swoją powinność. To cecha krytyków: nic innego nie potrafią.

*

A może mogliby myśleć, tylko się boją. To dotyczy nie tylko krytyków, wszystkich innych też, nas. Może dlatego starożytni mówili: sapere aude - odważ się myśleć, odważ się być mądrym. Myślenie to nie cecha intelektu. To cecha charakteru. Myślenie to forma odwagi.

***