O człowieku jako złym przedmiocie*

             Nauka jest rzeczą dobrą. Nauka ustawia sobie swoje przedmioty według tego, jak pasują do jej metody, dzieli je na kategorie: wspaniałe przedmioty, dobre przedmioty, dostateczne przedmioty, niedobre przedmioty. Ty i ja jesteśmy brzydkimi przedmiotami. Jesteśmy      z a  m a ł o  przedmiotami. Nauka nie lubi ani ciebie, ani mnie. Trudno się z tym pogodzić. Powinniśmy się poprawić i stawać się stopniowo lepszymi przedmiotami, doskonalić się, samouprzedmiotawiać  się. Aby to zrobić, musimy pomyśleć, dlaczego nie jesteśmy dobrymi przedmiotami, a potem systematycznie, kolejno, usuwać przeszkody na drodze samouprzedmiotowienia  się.

          *

Tysiące ludzi przez stulecia trudziło się, aby stworzyć rzecz tak wspaniałą jak nauka. Czy wiesz ile jej zawdzięczamy? Kim byłaby ludzkość bez nauki? Nie byłoby wtedy... Darujmy sobie argumenty, w końcu jesteśmy wszyscy ludźmi inteligentnymi, nie potrzebujemy truizmów.       A ty stawiasz opór. Nie chcesz poddać się nauce, nie chcesz być jej przedmiotem. Tolerujesz w sobie rzeczy i właściwości których nauka nie lubi!

Wszystkimi porami wychodzi z ciebie a to epifenomen, a to artefakt. Próbujesz epatować naukę, wyciągając na jaw coraz to nowe wymysły: świadomość, która nijak się ma do porządnego Faktu. Intencje - żałosną namiastkę porządnych Tendencji i Trendów. Uczucia - nieudolną imitację Energii . Ba, (tfu)twórczość -  złośliwego intryganta, wroga porządnego Schematu Eksperymentalnego! I tak ciągle, wciąż coś nowego. Krnąbrny  niewdzięczniku,  stań się wreszcie przypadkiem Wiedzy Ogólnej. Dlaczego ogólnej?

         *

Podobno wiedza naukowa musi być ogólna. Arystoteles: wiedza o konkrecie, to nie wiedza, to doświadczenie zmysłowe. Czyli ani ja sam, ani nikt z nas ani żaden inny człowiek, nie będzie przedmiotem wiedzy naukowej. Będzie    t y l k o  przedmiotem doświadczenia.  A wiedza ogólna? Ona musi dotyczyć wszystkich ludzi lub jakichś znaczących g r u p  ludzi - nigdy jednostek.  Majakowski – myśl rewolucyjna: jednostka zerem, jednostka niczym! Wobec tego naukowa wiedza o ludziach jest wiedzą o wszystkich, o Everymanie. Wszyscy to nikt. Nemo. Psychologia = nemologia. Ci którzy to wymyślili są przebiegli niczym Odys, który też powiedział Polifemowi: nazywam się Nikt. Kto cię skrzywdził? Nikt. O czym jest ta książka, ta teoria? Czy mówi o mnie, o nim, o kimś szczególnym, realnym? Ona mówi o Nikim. Łapać Nikogo! Badać go. Uogólniać!

*

Nikt jest potężnym przedmiotem psychologii. Niby nikt. A przecież wszyscy czujemy przed nim potężny respekt. To dla niego wyciągamy z żywych, konkretnych, śmiesznie podrygujących ludzi to, co jest w nich Ogólne, czyli Wspólne. Bez tego co Ogólne taki człowieczek jest tylko nikim. Żałosną resztką. A prawdziwy Nikt rośnie w siłę. Wszyscy się z nim liczą. Profesorowie poświęcają mu metry książek. Jest Ogólny. Jednak jest dyskretny, nie narzuca się nam, co niektórych prowadzi do absurdalnego wniosku, jakoby nie istniał(!). Nie ogranicza naszej wolności. Mamy w każdym razie wybór: między nemologią a zoologią. Zwróćmy uwagę na tę drugą: zwierzęta są o wiele lepszymi przedmiotami nauki niż ludzie. Łatwiej poddają się eksperymentom. Są zdyscyplinowane. Nie demonstrują w sposób nachalny i aspołeczny różnic indywidualnych.  Orwell: Cztery nogi - dobrze! Dwie nogi - źle! Sukcesy zoologii są nieporównywalnie większe niż nemologii. Czy zastanowiłeś się czasem, dlaczego? Czy Ty mógłbyś coś zrobić w tej sprawie? Czy nemologia nie mogłaby być przynajmniej zoologią?

         *

Popraw się człowieku. Nauce brakuje przedmiotów. Wszystko już jest jej przedmiotem i wkrótce sięgnie po nowe. Jej chłodne, precyzyjne dłonie wyciągają się ku Tobie. Chyba, że sam rzucisz się w jej objęcia. Albo lepiej: rzucisz sobą jak dobrym, gładkim przedmiotem. Bez kantów, o solidnym wnętrzu, mierzalnej masie, aerodynamicznym. A jeśli... Norwid: „ jeśli nawet Sfinks nauki marnym się okaże płazem?”. Nie szkodzi, na pewno zajmie się tym Nikt i nam pomoże.

***

*) ten tekst był kiedyś, dawno, publikowany w piśmie »Gestalt« . Ostatnio miałem parę ciekawych spotkań i dyskusji, w których użyłem tego tytułu o „złym przedmiocie”. Być może ktoś chciałby spojrzeć na ten tekst, który ilustruje nieco przedmiot tych dyskusji, wobec tego zamieszczam go na zasadzie „plagiatu z samego siebie” (z paroma kosmetycznymi zmianami).