Paul Celan

Są ludzie – nieważne, żywi czy martwi, którzy coś mi dali, którym coś jestem winien.

Próbuję spłacić dług przy pomocy garści, choćby wirtualnych, słów.

KTO PANUJE?

Życie oblężone przez barwy, dręczone przez liczby.

Zegar

kradnie dla siebie czas przy blasku komet,

szpady

łowią,

imię

pozłaca szermiercze zwody,

kwiat niecierpka, w hełmie,

znaczy cyframi punkty w kamieniu.

             Był taki poeta Paul Celan. Żył w sumie niedługo. W pewnym momencie gdzieś w Paryżu – czy to ważne? - zszedł z mostu i poczuł wodę pod stopami. Pod mostem płynęła rzeka. Zrobił (chyba, nikt tego nie wie, to domysły) krok naprzód. Chyba nikt tego nie widział, było ciemno, noc. Jego ciało znalazł jakiś rybak ileś dni, ileś kilometrów dalej. Jak pisał Kurt Vonnegut: zdarza się. Trochę przed tym ostatnim krokiem naprzód Celan pisał wiersze. Pisał je od wieku kilkunastu lat, najpierw  na jakimś koszmarnym zadupiu Europy, gdzie psy dupami szczekają. Dziś nawet nikt nie myśli, że to Europa. Nieważne. Niedługo nadeszła wojna. Druga, światowa. Taa, jego ojciec (był Żydem) umarł na tyfus w obozie koncentracyjnym, a jego matkę (była Żydówką) zabito strzałem w potylicę też w jakimś obozie, nie wiem. A on, Paul Celan (był Żydem, to dziwne prawda?) pisał wiersze. Jakie wiersze mógł pisać? Wiecie co pisał? Cytuję dalej:

Ból, jak cień serpentyny.

Słyszę, to wcale nie później się zdarzy.

Mdłość i fałsz, w siodłach,

odmierzają tutaj także i to.

Poważni ludzie czytają te wiersze i widzą od razu, co jest grane. To wariat. Co znaczą te jego wiersze? To jest poezja? Taka jak na przykład „Litwo, ojczyzno moja?” Chyba żarty. Mickiewicz, to był poeta. A ten?

Kuliste lampy zamiast ciebie.

Świetlne pułapki, krańcowo boskie, zamiast

naszych domów.

Nie czytajmy nigdy takich wierszy. Niech ci poeci odejdą w swoją noc, niech wskakują, każdy do swojej rzeki. Niech nam dadzą spokój. Przecież to wariaci i nieszczęśnicy. Bredzą coś, co inni nawiedzeni uważają za poezję. Co to jest poezja? Dajcie żyć. Dobranoc książę.

Czarnoprzejrzysty

kuglarski proporzec

w dolnej

kulminacji.

Ten człowiek, chciał nam powiedzieć coś, czego nie umiał powiedzieć. Może to już nie była wobec tego, poezja. Może on stworzył coś, co wyprzedziło poezję o wieki… zrobił z własnego życia krzyk, którym próbował nam powiedzieć coś, czego dalej nie rozumiemy… chyba nie będziemy rozumieć. Żył, ponieważ po cichu, szeptem, krzyczał. Możemy tylko słuchać tego krzyku. Dobrze. Bełkotu. Tylko bełkot może wyrazić rzeczy, które zdarzają się w świecie.

Wywalczony przegłos w nie-słowie:

twój odblask: tabliczka nagrobna

jednego z cieni pamięci

tu.
            "Nie pyta się więc poety, co myślał albo czuł, bo właśnie po to, żeby tego nie mówić, pisze wiersze." (Jose Saramago)

***

[tłumaczenie wiersza Celana WER HERRSCHT?: Stanisław Barańczak]